24ωρες... ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΧΩΡΙΣ ΟΡΙΑ...ΣΤΕΙΛΕ ΤΟ ΘΕΜΑ ΣΟΥ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΕΙΔΗΣΗ...Συνεχής ροή Ειδήσεων από όλο τον Κόσμο.. Σελίδα Ενημέρωσης Και Σάτιρας...

Πέμπτη

Η Ειρήνη Τζελέπη γράφει για τους… «κατά φαντασίαν ασθενείς»


Η Ειρήνη Τζελέπη, Συμβουλευτική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, Pg.Dipl., MSc., City University, Λονδίνο, εξηγεί  την οργανική αιτιότητα, συμπεριφοράς του «κατά φαντασία ασθενή» που αποτελεί ένδειξη ψυχικής διαταραχής.
Το προφίλ του υποχονδριακού ασθενή είναι εξαιρετικά γνώριμο σε ιατρούς, νοσηλευτές αλλά και σε πολλούς ανθρώπους που ακούν καθημερινά έναν συγγενή ή φίλο να παραπονείται για θέματα υγείας, να αναζητά διαρκώς πληροφορίες περί ιατρικών ζητημάτων αλλά και να αναμένει, σχεδόν πάντα με βεβαιότητα, τη διάγνωση μιας σοβαρής ασθένειας!
Το άγχος που συνοδεύει την εν λόγω συμπτωματολογία είναι υψηλό αλλά και η θεραπευτική αντιμετώπιση πολύπλοκη ....
καθώς ένα ακόμη ιδιαίτερο στοιχείο χαρακτηρίζει τον υποχονδριακό ασθενή: ποτέ δεν πείθεται για την καλή κατάσταση της υγείας του!
Η υποχονδρία, καθώς και άλλες διαταραχές που αφορούν τη μετατροπή ψυχικού άγχους σε σωματικά συμπτώματα, αποτελεί μια σοβαρή και πολύπλοκη ψυχιατρική διαταραχή. Ασθενείς οι οποίοι ανησυχούν με την παραμικρή αφορμή για την κατάσταση της υγείας τους, που επινοούν τη χειρότερη εκδοχή διάγνωσης αλλά και εξέλιξης της νόσου από την οποία «θεωρούν» ότι πάσχουν.
Ένας απλός πονοκέφαλος αποτελεί σίγουρα ένδειξη όγκου στον εγκέφαλο, ένα πρήξιμο στο χέρι μια σοβαρή μόλυνση χωρίς καμία πιθανότητα ίασης, ένας πόνος στο στομάχι σαφή διάγνωση έλκους, μια απλή περίπτωση ακμής του δέρματος βέβαιη απόδειξη καρκίνου. Επισκέψεις σε ειδικούς ιατρούς σε τακτά χρονικά διαστήματα, πολλαπλές εξετάσεις, τεστ, ειδικά ή μη, πάντα με αρνητικά αποτελέσματα.
Τίποτα δεν επιφέρει όμως έναν εφησυχασμό, μια διαβεβαίωση ότι δεν πρόκειται για μια σοβαρή πάθηση. Κάποιος άλλος, πιο «ειδικός» ιατρός ίσως μπορέσει να εντοπίσει την πραγματική αιτία του προβλήματος! Ίσως προέκυψε κάποιο λάθος, ίσως κάτι τους κρύβουν! Και η επώδυνη πορεία του άγχους και των έμμονων ιδεών διαιωνίζεται, ανακυκλώνεται, με σοβαρές επιπτώσεις στην προσωπική, επαγγελματική και κοινωνική ζωή του πάσχοντα.
Ιστορική αναδρομή
Ο όρος «υποχόνδριο» εντοπίζεται για πρώτη φορά στα γραπτά του Ιπποκράτη περιγράφοντας την περιοχή του ανθρώπινου σώματος που εντοπίζεται κάτω (υπό) από τους χόνδρους των αρθρώσεων, καθώς και τις πεπτικές διαταραχές που σχετίζονται με τη σπλήνα, το συκώτι και το χοληδόχο κύστη. Η ιατρική ορολογία της εποχής περιελάμβανε συχνά όρους που περιέγραφαν την ψυχική κατάσταση του ατόμου βάσει των οργάνων αυτών: η κατάθλιψη αποκαλείτο «μελαγχολία» (μέλαινα χολή), η «χολή» αναφέρονταν σε δυσμενή κατάσταση υγείας του ατόμου.
Το 17ο αιώνα ο όρος υποχονδρία χρησιμοποιείται για την περιγραφή της ψυχικής κατάστασης της μελαγχολίας που συνοδεύεται επίσης από πεπτικές διαταραχές αλλά και άλλους ακαθόριστους πόνους. Το 18ο αιώνα η υποχονδρία αναφέρεται χαρακτηριστικά ως η «πάθηση» των ανώτερων κοινωνικών τάξεων, χαρακτηρίζοντας και συνοδεύοντας τη ζωή των πραγματικά ευφυιών και επιτυχημένων ανδρών! Το ποσοστό πασχόντων εμφανίζεται χαμηλότερο στις γυναίκες, η συμπτωματολογία των οποίων περιγράφονταν κυρίως με τον όρο υστερία.
Το 19ο αιώνα ο όρος υποχονδρία χρησιμοποιείται πρώτη φορά για την περιγραφή της ψυχικής κατάστασης του ανεξέλεγκτου φόβου για ασθένειες ή θέματα υγείας και συμπίπτει με τις πρώτες ανακαλύψεις της ιατρικής! Ο Προυστ στο βιβλίο του «Αναζητώντας το χαμένο χρόνο» τονίζει χαρακτηριστικά, «…για κάθε ασθένεια που θεραπεύει η ιατρική υπάρχουν άλλες δέκα που γεννιούνται στο μυαλό του ανθρώπου! Σαν να τον μολύνουν με έναν εχθρό που είναι χιλιάδες φορές πιο ισχυρός από κάθε άλλο μικρόβιο: την έμμονη ιδέα της αρρώστιας».
Σήμερα η έρευνα σχετικά με τα αίτια και τη θεραπεία της υποχονδρίας είναι περιορισμένη. Το γεγονός αυτό δεν διευκολύνει το δύσκολο έργο των ιατρών, ιδιαίτερα της πρωτοβάθμιας περίθαλψης, οι οποίοι αναζητούν πληροφόρηση και ειδική εκπαίδευση προκειμένου να αντιμετωπίσουν τον υψηλό αριθμό ασθενών που εξετάζεται καθημερινά δίχως να διαπιστώνεται κάποια οργανική αιτιότητα. Ποια είναι η κατάλληλη αντιμετώπιση της διαταραχής της υποχονδρίας; Ποια είναι η αιτία του προβλήματος; Μία απάντηση είναι βέβαιη μέχρι σήμερα: η υποχονδρία αποτελεί μια επώδυνη ψυχική πάθηση!
Επιδημιολογικά στοιχεία
Στατιστικά στοιχεία αναφέρουν ότι ποσοστό 4-6% των ασθενών που επισκέπτονται τον ιατρό τους εκδηλώνουν συμπτώματα υποχονδρίας και ακόμη υψηλότερο πάσχει περιοδικά από ψυχοσωματικές ενοχλήσεις. Υπέρμετρη ενασχόληση με θέματα υγείας συναντάται ευρέως: 10-20% των οργανικά υγιών ατόμων και 45% των ατόμων που δεν πάσχουν από κάποια ψυχιατρική διαταραχή εμφανίζουν σχετική συμπτωματολογία. Παράλληλα τονίζεται ότι τα στατιστικά δεδομένα περί υποχονδρίας δεν είναι πάντοτε αντιπροσωπευτικά: πολλά περιστατικά δεν καταγράφονται από τους θεράποντες γιατρούς (δεν αναφέρονται ως «πρόβλημα») και άλλα δεν αναζητούν ποτέ βοήθεια (υποχονδριακοί ασθενείς που δεν επισκέπτονται τον ιατρό για να μη μάθουν ποτέ τη σοβαρή ασθένεια από την οποία πάσχουν!).
Η υποχονδρία εκδηλώνεται σε υψηλότερο ποσοστό κατά την ενήλικη ζωή του ατόμου (δεν παρατηρείται διαφοροποίηση σε σχέση με το φύλο). Ο συσχετισμός υποχονδρίας και φυλής ή εθνικότητας δεν έχει διερευνηθεί. Τονίζεται όμως η σημασία του συγκεκριμένου πολιτισμικού πλαισίου στην εκδήλωση της διαταραχής. Πράγματι, κάθε κοινωνία ορίζει και κατανοεί με διαφορετικό τρόπο την έννοια της ασθένειας, του πόνου, της περίθαλψης κοκ. Επίσης, το μορφωτικό επίπεδο και η επαγγελματική ιδιότητα ενός ατόμου επηρεάζουν καθοριστικά τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται την έννοια της «νόσου», της επικινδυνότητας, της πρόληψης κλπ. Για παράδειγμα, παρατηρείται συχνά φοιτητές ιατρικής ή και επαγγελματίες ιατροί να εκδηλώνουν οι ίδιοι συμπτώματα υποχονδρίας. Τέλος, σημαντικό ρόλο παίζει και το βιοτικό επίπεδο ενός λαού. Νορβηγός ιατρός-συγγραφέας τονίζει χαρακτηριστικά ότι η αύξηση εκδήλωσης της διαταραχής της υποχονδρίας σχετίζεται άμεσα με την ευημερία που απολαμβάνουν οι σύγχρονες κοινωνίες. Οι Βίκινγκς, για παράδειγμα, δεν είχαν χρόνο να ασχοληθούν με έναν πονοκέφαλο ή με έναν απλό πόνο στο στομάχι! O αγώνας για επιβίωση είχε απόλυτη προτεραιότητα!
Κλινική εικόνα
Κύριο χαρακτηριστικό της υποχονδρίας αποτελεί η έμμονη ιδέα του ασθενή ότι πάσχει από μια πολύ σοβαρή ασθένεια. Η πεποίθησή του αυτή βασίζεται σε προσωπική εκτίμηση αλλά και στις πληροφορίες που έχει συλλέξει ο ίδιος σχετικά με θέματα υγείας. Πράγματι, ο υποχονδριακός ασθενής δεν υποφέρει από τα οργανικά συμπτώματα ή τον πόνο που βιώνει. Η ανησυχία του αφορά κυρίως τη διάγνωση της ασθένειας και όχι την ίαση αυτής. Παράλληλα, ο ίδιος συνειδητοποιεί την υπερβολική ανησυχία που τον διακατέχει και την πιθανότητα να είναι πράγματι υγιής, παρόλα αυτά η έμμονη ιδέα της ασθένειας «εισβάλει» και «κυριαρχεί» στη σκέψη του χωρίς να είναι σε θέση να την ελέγξει!
Τα συμπτώματα της υποχονδρίας αναφέρονται σε διάφορα όργανα ή λειτουργίες του ανθρώπινου σώματος που μπορεί να «νοσούν» παράλληλα ή εναλλασσόμενα: στομάχι, άνω και κάτω άκρα, αναπνευστική οδός κλπ. Η εμμονή περί μιας σοβαρής ασθένειας μπορεί να αφορά και ένα συγκεκριμένο όργανο του σώματος, για παράδειγμα την καρδιά, και ο ασθενής να θεωρεί ότι πάσχει από μόνιμη βλάβη σε αυτό. Ασήμαντες ενοχλήσεις, όπως μια μικρή πληγή ή ένα κρυολόγημα, εκκινούν υψηλό βαθμό ανησυχίας και ο ατέρμονος δρόμος του άγχους διαιωνίζεται και ανακυκλώνεται. Η εξέλιξη της διαταραχής της υποχονδρίας μπορεί να είναι χρόνια, με περιοδικές εξάρσεις των συμπτωμάτων. Ο πάσχων αναρρώνει περιστασιακά μέχρι την έναρξη ενός νέου φαύλου κύκλου ανησυχίας και έμμονης ενασχόλησης με ασθένειες.
Η προσπάθεια εντοπισμού της διάγνωσης της ασθένειας οδηγεί τον πάσχοντα σε μια πληθώρα ιατρικών επισκέψεων, εξετάσεων κλπ. που υποδεικνύουν όμως πάντα μια αρνητική απάντηση. Σε ορισμένες περιπτώσεις εντοπίζεται παράλληλα ένα οργανικό πρόβλημα το οποίο όμως δεν δικαιολογεί ή δεν σχετίζεται σε καμία περίπτωση με τα εν λόγω συμπτώματα. Η αρνητική απάντηση του ιατρού δεν καλύπτει τον ασθενή, τον γεμίζει καχυποψία, άγχος, κάτι του κρύβουν και η αρρώστια του διαρκώς χειροτερεύει! Ερωτηματικά τίθενται αν κάποιος άλλος ιατρός, πιο «ειδικός», πιο έμπειρος θα μπορούσε να τον βοηθήσει. Και έτσι συνεχίζεται η μακρόχρονη έρευνα αγοράς ιατρικής περίθαλψης, ακόμη και επισκέψεων στα επείγοντα περιστατικά των νοσοκομείων, με ταυτόχρονη ψυχική και σωματική εξουθένωση του ίδιου, των οικείων του αλλά και του αρμόδιου ιατρικού προσωπικού.
Συμπεριφορά
Ο υποχονδριακός ασθενής εμφανίζεται στον ιατρό ιδιαίτερα αγχωμένος περιγράφοντας το παραμικρό σύμπτωμά του με εξαιρετική λεπτομέρεια. Ο λόγος του και η συμπεριφορά του είναι ιδιαίτερα δραματικοί, χειριστικοί, σαν να επέρχεται «το τέλος του κόσμου»! Η απελπισία του είναι διάχυτη! Ανησυχία, νευρικότητα, αλλαγή στάσεων του σώματος, συμπτώματα άγχους: τρεμάμενη φωνή, έντονη βλεμματική επαφή, εφίδρωση, ταχυπαλμία κλπ. Παρ’ όλα αυτά η συνεργασία με τον ιατρό είναι άμεση καθώς αυτή θα υποδείξει τη διάγνωση της ασθένειας! Είναι μάλιστα πρόθυμος να παρέχει και ο ίδιος πληροφορίες σχετικά με ιατρικά θέματα που έχει μελετήσει! Η αναγγελία του ιατρού ότι «δεν είναι τίποτα» ή ότι «το πρόβλημα είναι ψυχογενές» προκαλεί έντονες αντιδράσεις. Δεν αποδέχεται την ψυχογενή φύση των συμπτωμάτων του και δεν απευθύνεται ποτέ σε ψυχίατρο ή ψυχολόγο για θεραπεία. Η προσδοκία του παραμένει πάντα να εντοπιστεί η πραγματική αιτία του προβλήματος και να λάβει την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή. Εξάλλου ο ίδιος γνωρίζει καλύτερα!
Συνέπειες
Οι συνέπειες στη ζωή του πάσχοντα είναι σημαντικές. Η καθημερινότητα της οικογένειας και των άμεσα οικείων προσώπων είναι ιδιαίτερα επιβαρημένη. Συχνά αναζητούν οι ίδιοι συμβουλές από ειδικούς ψυχικής υγείας προκειμένου να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά την κατάσταση. Σε πολλές περιπτώσεις αρχίζουν να εκδηλώνουν και οι ίδιοι παρόμοια συμπτώματα, ιδιαίτερα τα μικρά παιδιά που μιμούνται τη συμπεριφορά των γονέων τους.
Οι συνέπειες στον επαγγελματικό τομέα δεν είναι σημαντικές αν οι εμμονές περιορίζονται σε ώρες και χώρους μη επαγγελματικής απασχόλησης. Σε αντίθετη περίπτωση ο πάσχων δεν είναι σε θέση να εργαστεί ή αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα διαπροσωπικών σχέσεων και αποδοτικότητας στο χώρο εργασίας του.
Επιπλέον, επιβαρύνεται η σχέση με τον θεράποντα ιατρό ο οποίος χάνει σταδιακά την υπομονή του. Νιώθει ότι δεν έχει άλλα αποθέματα δυνάμεων για να καθησυχάζει και να πείθει τον ασθενή για τη μη ύπαρξη σοβαρής νόσου. Σε αυτό το σημείο μπορεί να σημειωθούν ιατρικά λάθη ή και παράβλεψη του ασθενή: ο ασθενής να πάσχει κάποια στιγμή από μια ασθένεια η οποία δεν εντοπίζεται. Ο ιατρός έχει πια παρασυρθεί από τα συνεχή παράπονά του και δεν τον εξετάζει με την απαραίτητη προσοχή.
Παράλληλα ο πάσχων υποβάλλεται διαρκώς σε εξετάσεις που μπορεί να είναι επιβλαβείς για την υγεία του και μπορεί να καταστεί θύμα εκμετάλλευσης, ακόμη και «πειραματικής» χειρουργικής.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου