Στα χρόνια που ακολούθησαν, ο αριθμός των γυναικών που κατήγγειλαν περιστατικά αυξήθηκε. Πολλές πολιτείες κατήργησαν κάποιες συμφωνίες μη κοινολόγησης που απέτρεπαν θύματα από το να μιλήσουν. Aλλες διεύρυναν νόμους κατά της σεξουαλικής παρενόχλησης στον εργασιακό χώρο και κατέστησαν υποχρεωτική την εκπαίδευση περί παρενόχλησης.
Τώρα –σχεδόν τέσσερα χρόνια αργότερα, στα οποία μεσολάβησε ο βιασμός και η δολοφονία της Ελένης Τοπαλούδη το 2018 και πάνω από 10 γυναικοκτονίες μόνο το 2020– το κίνημα #MeToo εμφανίζεται.. και στην Ελλάδα. Την αρχή έκανε η Σοφία Μπεκατώρου, όταν μίλησε για τον βιασμό που υπέστη το 1998 από παράγοντα της Ομοσπονδίας Ιστιοπλοΐας.
Λίγες ημέρες αργότερα, οι δημόσιες καταγγελίες της Ζέτας Δούκα περί λεκτικής και ψυχολογικής βίας που υπέστη από τον Γιώργο Κιμούλη άνοιξαν έναν ασκό καταγγελιών παρενόχλησης και βίας στον καλλιτεχνικό χώρο που δεν μοιάζει να έχει τέλος.
Τελευταίο περιστατικό η σημερινή καταγγελία εις βάρος πασίγνωστου πρωταγωνιστή και σκηνοθέτη για βάναυση σεξουαλική κακοποίηση.
Σιγά σιγά, όχι τόσο στην τηλεόραση αλλά στα κοινωνικά δίκτυα, σε εφημερίδες, ή έστω μεταξύ τους, θύματα έχουν ξεκινήσει να μιλούν. Η ερώτηση, όμως, παραμένει: Θα αλλάξει κάτι;
«Δεν πιστεύω ότι υπάρχει έστω και μία γυναίκα που δεν έχει βιώσει κάποια μορφή βίας στη ζωή της», λέει στην «Κ» η Αννα Βουγιούκα, ερευνήτρια και εμπειρογνώμων σε θέματα φύλου στο Κέντρο Διοτίμα. «Εγώ δεν έχω γνωρίσει καμία. Το ελληνικό #MeToo έχει ήδη αναδείξει πως τόσο γυναίκες όσο και άντρες που υφίστανται έμφυλη βία δεν έχουν χώρο να μιλήσουν και να ακουστούν»,
σημειώνει – τουλάχιστον μέχρι τώρα. Τονίζει πως η πρόληψη, η σωστή πληροφόρηση των θυμάτων, η έρευνα και η τιμωρία των θυτών είναι χρέη της πολιτείας, συμπληρώνοντας πως η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για την πρόληψη και καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας κατονομάζει λεπτομερώς όλες τις μορφές βίας, αλλά υπάρχει σημαντική έλλειψη μηχανισμών στους περισσότερους, αν όχι σε όλους, τους εργασιακούς χώρους που να φροντίζουν για την ενημέρωση πιθανών θυμάτων και να διευκολύνουν τις καταγγελίες.
«Η σιωπή θα σπάσει όταν διασφαλιστούν οι συνθήκες για να σπάσει», αναφέρει. Εχουν ήδη γίνει κάποια θετικά βήματα, σημειώνει: ξεκίνησε εισαγγελική έρευνα στον χώρο της ιστιοπλοΐας, συνελήφθη ο προπονητής που κατηγορείται ότι βίασε 11χρονη αθλήτρια, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας προσκάλεσε την κ. Μπεκατώρου σε συνάντηση, το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών συγκρότησε Πειθαρχικό Συμβούλιο.
Ο μύθος του θύτη καταρρέει, καθώς είναι πια εμφανές ότι μπορεί να είναι και κάποιος καταξιωμένος άνθρωπος, με σπουδαία καριέρα, από τον προοδευτικό χώρο. «Η ακολουθία των γεγονότων ήταν συγκλονιστική», δηλώνει.
Αλλά απαιτείται ακόμη πολλή δουλειά. Πολλές γυναίκες δεν γνωρίζουν πως υπάρχει δημόσιο δίκτυο δομών που προσφέρει υπηρεσίες, συμβουλευτικά κέντρα, ξενώνες, γραμμή SOS. Κι άλλες πάλι δεν καταγγέλλουν ή δεν προχωρούν τις νομικές διαδικασίες, διαδικασίες που όπως λέει η κ. Βουγιούκα διαρκούν καιρό, γιατί δεν έχουν οικονομική υποστήριξη.
«Δεν έχει μόνο η πολιτεία υποχρέωση, έχουν όλοι οι θεσμικοί φορείς – μέχρι να προκύψει το ζήτημα με τόση ορατότητα δεν είχαμε ξαναμιλήσει σαν κοινωνία για τη συναίνεση», δηλώνει. «Η Σοφία Μπεκατώρου άνοιξε ένα συγκλονιστικό δρόμο».
Τρεις δικηγόροι λένε στην «Κ» πως νομικό κενό δεν υπάρχει. «Στο ποινικό δίκαιο το πλαίσιο είναι πλήρες και επαρκές για όλες αυτές τις συμπεριφορές», αναφέρει ο ποινικολόγος και καθηγητής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Ηλίας Αναγνωστόπουλος, αλλά τονίζει πως πρέπει να δοθεί βάρος σε θεσμούς που να μπορούν να δέχονται καταγγελίες.
«Να υπάρξει μηχανισμός που να είναι έτοιμος να υποστηρίξει τα πρόσωπα που καταγγέλλουν, να υπάρχουν διαθέσιμοι δικηγόροι», συμπληρώνει. «Αν καταναλωθούμε απλώς σε ιστορίες, περάσει αυτό το κύμα και δεν ενισχυθούν οι θεσμοί, δεν θα κάνουμε τίποτα, η κυριότερη πρόοδος θα επιτευχθεί με αλλαγή κουλτούρας», τονίζει, λέγοντας πως αυτό θα δημιουργήσει αντικίνητρο σε επίδοξους θύτες και θα δώσει θάρρος σε θύματα να καταγγείλουν.
Συμπληρώνει πως πάντα πρέπει να έχουμε υπ’ όψιν ότι κάποιες κατηγορίες μπορεί να είναι αναληθείς, ενώ ο δικηγόρος και καθηγητής Δημήτρης Λαδάς, σημειώνει ότι ο νομικός «πρέπει να κάνει τις λεγόμενες σταθμίσεις». Η πολιτεία, συμπληρώνει, έχει νομοθετικά αντιστρέψει το βάρος της απόδειξης – «πρέπει ο παρενοχλών να αποδείξει ότι δεν το έκανε».
Ο ίδιος πιστεύει πως αυτό που συμβαίνει τώρα θα οπλίσει «πιο απλούς ανθρώπους με θάρρος ώστε να μη σκύβουν το κεφάλι και να αντιδρούν», όμως σε άλλα μέρη της χώρας, στις πιο κλειστές κοινωνίες της επαρχίας, τα πράγματα μπορεί να λειτουργούν διαφορετικά.
Η πρόσβαση που έχουν σε υποστηρικτικές δομές και μηχανισμούς θύματα ανά την επικράτεια είναι ένα θέμα που θίγει στην «Κ» και ο Δημήτρης Καραγεωργόπουλος, γραμματέας Τύπου της ΓΣΕΕ. «Η πανελλαδική κάλυψη είναι πολύ δύσκολη», αναφέρει, τονίζοντας όμως πως και σε μέρη όπως η Αθήνα τα περιστατικά που υπάρχουν με αυτά που καταγγέλλονται επίσημα είναι αναντίστοιχα. «Το φαινόμενο είναι αχαρτογράφητο», δηλώνει.
Κι ενώ υπάρχει το νομοθετικό πλαίσιο, σημειώνει πως ούτε τα σωματεία ούτε ο κόσμος είναι εξοικειωμένοι με αυτές τις διαδικασίες. «Οι εργαζόμενοι δεν είναι δικηγόροι να ξέρουν να πουν ρητώς κάνω καταγγελία βάσει του νόμου 3896/2010», αναφέρει, τονίζοντας πως πρέπει η έκταση του φαινομένου να γίνει αντιληπτή σε ένα κεντρικό επίπεδο
– «αν το κράτος πάει να το αντιληφθεί με επίσημα στοιχεία, δεν θα βγάλει τίποτα. Πρέπει να ευαισθητοποιηθούν τα όργανα που είναι αρμόδια για τις κυρώσεις, για την έμπρακτη διαδικασία».
Ο κίνδυνος να μετατραπεί το πρόβλημα σε κουτσομπολιό
Πέρα από τις απαραίτητες αλλαγές που πρέπει να γίνουν σε θεσμική βάση, το πρόβλημα είναι βαθύ και οι ουσιαστικές λύσεις δύσκολες. «Υπάρχουν διατάξεις που προστατεύουν τις εργαζόμενες από τη σεξουαλική παρενόχληση κάθε είδους», λέει στην «Κ» ο δικηγόρος στον Αρειο Πάγο και καθηγητής Ιωάννης Ληξουριώτης. «Το πρόβλημα, κατά τη γνώμη μου, είναι οι εγκατεστημένες στην κοινωνία σεξιστικές αντιλήψεις».
Στις περισσότερες –αν όχι σε όλες– τις δημόσιες καταγγελίες στην Ελλάδα τις τελευταίες ημέρες, οι αναφερόμενοι θύτες έχουν δύο βασικά κοινά: είναι άνδρες σε θέσεις εξουσίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου