Το περιβάλλον της Θεσσαλονίκης στο...απόσπασμα

ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΤΑΣΟΣ ΤΑΣΙΟΥΛΑΣ

Σε κλοιό ρύπανσης βρίσκεται η Θεσσαλονίκη, καθώς τα πλήγματα στις κύριες περιβαλλοντικές παραμέτρους, που καθορίζουν και την ποιότητα...
ζωής των κατοίκων, διαδέχονται το ένα το άλλο. Τα επεισόδια ρύπανσης ....και οι συνεχιζόμενες επιβαρύνσεις, σε συνδυασμό με την αδυναμία παρέμβασης ή την αδιαφορία των αρμόδιων φορέων, δημιουργούν στους Θεσσαλονικείς την αίσθηση ότι το περιβάλλον στο οποίο ζουν είναι απροστάτευτο, στο έλεος του Θεού και πως ανά πάσα στιγμή απειλείται.

Θερμαϊκός, Σέιχ Σου, Εθνικό Πάρκο Αξιού, Κορώνεια και ατμόσφαιρα στο πολεοδομικό συγκρότημα έχουν... την τιμητική τους. Οι φορείς καταγγέλλουν ο ένας τον άλλον, η σύγχυση αρμοδιοτήτων είναι εμφανής, ενώ η ασυνεννοησία και η αδράνεια έχουν ως θύματά τους το περιβάλλον και τους Θεσσαλονικείς. Οι κάτοικοι της πόλης αναγνωρίζουν το πρόβλημα, αλλά οι υπεύθυνοι είναι -σκοπίμως- δυσδιάκριτοι και οι περισσότεροι αντιλαμβάνονται πως, αν δε δημοσιοποιηθεί κάτι, αν... τυχαία δεν εντοπιστεί ένα πρόβλημα, τότε κανείς δε θα το μάθει ποτέ κι από κανέναν. Η κρυψίνοια δημιουργεί πρόσθετες ανησυχίες.

Υπερβολικές ανησυχίες, ισοπεδωτικές αντιλήψεις; Σύμφωνα με τον αντιπρύτανη του ΑΠΘ Γιάννη Παντή, «ως αίσθηση φαίνεται να μην πηγαίνουμε καλά. Η αλήθεια είναι ότι από το υπουργείο Περιβάλλοντος αλλά και από τις συναρμόδιες κρατικές υπηρεσίες, τον τελευταίο καιρό, για διαφορετικές αιτίες (που εν πολλοίς σχετίζονται και με την οικονομική κρίση), υπάρχει μια ελάττωση των προσπαθειών προστασίας του περιβάλλοντος».

Ωστόσο, ο κ. Παντής επισημαίνει ότι δεν πρέπει να είμαστε ισοπεδωτικοί: «Οφείλουμε να σημειώσουμε τις προσπάθειες του δήμου Θεσσαλονίκης και του αντιδημάρχου, Κωνσταντίνου Ζέρβα, για την πολύ καλή δουλειά που κάνει, τις δράσεις και τις προσπάθειες για περισσότερους και πιο αποτελεσματικούς ελέγχους, σε συνδυασμό με στοχευμένες παρεμβάσεις. Εχουμε επιτύχει στενή συνεργασία».

Ο κ. Παντής τόνισε ότι μια σειρά παρεμβάσεων στο κάμπους του ΑΠΘ (πανεπιστημιούπολη) μπορούν να λειτουργήσουν είτε ως πρότυπο για τους Θεσσαλονικείς, είτε να έχουν άμεσα θετικά αποτελέσματα για την κοινωνία. «Μέχρι προσφάτως τα χημικά κατέληγαν στις αποχετεύσεις. Τώρα έχουμε σύστημα συλλογής και ορθή διαχείριση. Αυτό έχει άμεση θετική επίπτωση στο περιβάλλον της πόλης. Οι προσπάθειες περιορισμού των ΙΧ στο κάμπους (στόχος 10% λιγότερα) περιορίζει τους ατμοσφαιρικούς ρύπους στη γύρω περιοχή και συμβάλλει σε αντίστοιχη μείωση του κυκλοφοριακού στην πόλη», τόνισε ο αντιπρύτανης.

Κορώνεια

Η Κορώνεια έτσι κι αλλιώς αποτελεί ένα μόνιμο, δυσεπίλυτο πρόβλημα, που δεν επιδέχεται πια περαιτέρω ρύπανσης. Ηδη μετράει πληγές και ολοκληρωτική καταστροφή, ενώ έχει περάσει τουλάχιστον μια δεκαετία που... σώζεται. Το σχέδιο σωτηρίας της είναι στον αέρα, ενώ μετά την κατάρρευση, εξαιτίας της αλόγιστης ρύπανσης και εκμετάλλευσης, πλέον μόνο καλύτερα μπορεί να πάει -ή μήπως όχι;

Ατμοσφαιρική ρύπανση

Εξαιρετικά σημαντικό θεωρείται και το επεισόδιο ατμοσφαιρικής ρύπανσης, με υπέρβαση επί εννέα μέρες των ανώτατων επιτρεπόμενων ορίων συγκέντρωσης αιωρούμενων σωματιδίων στον αέρα που αναπνέουν οι κάτοικοι του πολεοδομικού συγκροτήματος.

Οταν αποκαλύφθηκε, αποδείχτηκε πως οι νόμοι υπάρχουν αλλά δεν εφαρμόζονται. Αυτήν τη φορά, με τη λογική «να μην τρομοκρατηθεί ο κόσμος και αναστατωθεί η ζωή της πόλης», αποφεύχθηκαν μέτρα με... κόστος, όπως το κλείσιμο σχολείων, η εφαρμογή μικρού δακτυλίου κ.ά. και οι αρμόδιοι προχώρησαν στο ανώδυνο πλύσιμο των δρόμων και τους τροχονόμους για τη ρύθμιση της κυκλοφορίας.

Μόλις οι επικίνδυνα αυξημένες τιμές ατμοσφαιρικής ρύπανσης υποχώρησαν, η ζωή στην πόλη επανήλθε στους φυσιολογικούς ρυθμούς της (μποτιλιάρισμα, διπλοπαρκαρισμένα, ανύπαρκτες λεωφορειολωρίδες κ.λπ.). Οι αρμόδιοι «απειλούν» ότι θα εφαρμόσουν τα προβλεπόμενα μέτρα την... επόμενη φορά.

Οπως ανέφερε ο καθηγητής του τμήματος Χημικών Μηχανικών του ΑΠΘ και διευθυντής του Εργαστηρίου Θερμοκρασιακών Ιδιοτήτων και Περιβαλλοντικών Διεργασιών, μέλος του Συμβουλίου Περιβάλλοντος του ΑΠΘ και της Ομάδας Εργασίας Περιβάλλοντος του ΤΕΕ/ΤΚΜ, Μάρκος Ασσαέλ, «σε επίπεδο ατμοσφαιρικής ρύπανσης πηγαίνουμε από το κακό στο χειρότερο».

Ο κ. Ασσαέλ επισήμανε ότι «σε καλή κατάσταση με τα αιωρούμενα σωματίδια δεν μπορούμε να πούμε ότι είμαστε, καθώς είναι σχεδόν πάντα πάνω από τα ανώτατα επιτρεπτά όρια. Εκτός από τη βιομηχανία και τα ΙΧ υπάρχει και η γεωγραφία της πόλης. Οι κύριοι άνεμοι είναι από το Νότο και δημιουργούν υγρασία, εγκλωβισμό (στο πολεοδομικό συγκρότημα, αφού σταματούν στο Σέιχ Σου) και ανακύκλωση της βρόμας. Ενας επιπρόσθετος παράγοντας σε αυτές τις αιτίες είναι πλέον η εκτεταμένη χρήση (λόγω κρίσης) ξύλων για καύση σε τζάκια, μαγκάλια, σόμπες κ.λπ. Ετσι, δημιουργείται άνευ προηγουμένου ρύπανση. Αν προσθέσουμε και την πετρελαιοκίνηση που έρχεται...».

Υποτίθεται ότι νομικά έχει προβλεφθεί πως τα πετρελαιοκίνητα που θα επιτραπεί να κυκλοφορούν στη Θεσσαλονίκη θα είναι νέας τεχνολογίας και άρα δίχως ρύπους. Ομως, όπως εύστοχα επισημαίνει ο κ. Ασσαέλ, «θα πρέπει να αποδεχτούμε ότι το μόνο πράγμα που θα λειτουργήσει σωστά θα είναι η πετρελαιοκίνηση. Αν ήταν σε άλλη χώρα... Αν δείτε τη μαυρίλα που βγαίνει από τα πετρελαιοκίνητα λεωφορεία και ταξί, θα καταλάβετε. Αλλά ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι θα λειτουργήσει άψογα, τι θα κάνουμε με τα τζάκια; Θα περιμένουμε πότε θα καεί το Σέιχ Σου;».

Και ο κ. Ασσαέλ, πάντως, υπογράμμισε τις προσπάθειες της δημοτικής αρχής, καθώς είπε ότι «πάντα υπήρχαν ανάλογα επεισόδια υπέρβασης των ορίων των αιωρούμενων σωματιδίων στην ατμόσφαιρα, αλλά απλώς δεν τα μαθαίναμε. Τουλάχιστον αυτή η δημοτική αρχή είχε το σθένος να μας ενημερώσει, για να συνειδητοποιήσουμε τι κάνουμε, να ευαισθητοποιηθεί ο κόσμος και να κινητοποιηθούμε όλοι».

Σέιχ Σου - Δέλτα

Το περιαστικό δάσος μετατρέπεται σε σκουπιδότοπο, ενώ αντίστοιχα προβλήματα αντιμετωπίζει και το Δέλτα Αξιού. Οι απειλές είναι πολλαπλές, η αυθαιρεσία συνήθεια και οι διεκδικήσεις αναρίθμητες. Το ιδιοκτησιακό παραμένει μόνιμη απειλή, όπως και οι επεμβάσεις με επίφαση νομιμότητας ή με τη... βούλα αρμόδιων φορέων.

Θερμαϊκός

Στο ίδιο χάλι και ο Θερμαϊκός. Μέχρι να ολοκληρωθούν τα έργα για την αποτελεσματική επεξεργασία των αστικών λυμάτων, να υπάρξει ένας φορέας προστασίας του κόλπου και να τηρηθούν οι νόμοι, η επιφανειακή καθαρότητα του Θερμαϊκού των τελευταίων δέκα ετών (που λειτουργεί ο βιολογικός) τίθεται και πάλι σε αμφισβήτηση.

Ο δήμος Θεσσαλονίκης προσπαθεί μέσω της δημιουργίας πλωτού εργαστηρίου να βάλει ένα μίνιμουμ παρακολούθησης, ώστε τουλάχιστον να μην περιμένουμε να δούμε ψόφια πουλιά για να αντιληφθούμε ότι υπήρξε πετρελαιοκηλίδα στον κόλπο. Η κρίση -τουλάχιστον αυτήν επικαλούνται- δεν επιτρέπει από τον προηγούμενο Σεπτέμβριο να γίνονται οι συστηματικοί καθαρισμοί και είναι άγνωστο εάν και πότε θα εγκριθούν τα απαιτούμενα κονδύλια για νέα σύμβαση...

Οπως τόνισε ο καθηγητής του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του ΑΠΘ, με ειδίκευση στην Παράκτια Τεχνική και την Ωκεανογραφία, Ιωάννης Κρεστενίτης, «ο Θερμαϊκός νομικά και βιολογικά είναι ευαίσθητη περιοχή. Εχει μεγάλο τμήμα του που χαρακτηρίζεται ως ευαίσθητο θαλάσσιο περιβάλλον και συνεπώς χρήζει προστασίας. Ειδικά ο όρμος της Θεσσαλονίκης, που έχει και το μεγαλύτερο πρόβλημα. Είναι και οικολογικά ευαίσθητος, διότι είναι σε φάση περίεργης ισορροπίας. Μπορεί εύκολα να μεταπέσει από μέτρια κατάσταση σε χειρότερη ή ακόμη πολύ χειρότερη».

Ο κ. Κρεστενίτης υπογραμμίζει πως, παρότι έγινε ο βιολογικός καθαρισμός ανατολικά και δυτικά (με σημαντικά αποτελέσματα), δεν περιορίστηκαν όλες οι πηγές ρύπανσης του όρμου της Θεσσαλονίκης. «Από την άλλη, στα χρόνια που πέρασαν αυξήθηκαν τα επεισόδια εισόδου νερών από τις βροχές και κατέβηκαν στερεά απόβλητα, τα οποία κάθε τόσο τα βλέπουμε στην παραλία να επιπλέουν», είπε ο καθηγητής.

Στα προβλήματα και το γεγονός ότι, ενώ δημιουργήθηκε ειδική διεύθυνση για την προστασία και ανάπτυξη του Θερμαϊκού, στο πρώην υπουργείο Μακεδονίας - Θράκης (νυν Γενική Γραμματεία), δε στελεχώθηκε, δεν έχει εξοπλισμό και κονδύλια για να προχωρήσει σε μέτρα.

«Σήμερα δεν υπάρχει παρακολούθηση του κόλπου. Η τελευταία φορά που υπήρξε ήταν την περίοδο 2008 - 2009. Τώρα υπάρχει σποραδική αντιμετώπιση των πραγμάτων κι από τους αρμόδιους κι από την κοινωνία. Αντιδρούμε μόνον όταν τα πράγματα φτάνουν σε οριακό σημείο. Ασχολούμαστε τα τελευταία τρία χρόνια με το Θερμαϊκό μόνο σε περίπτωση που συμβεί κάτι εκρηκτικό. Ετσι, όμως, μπορεί να επιστρέψουμε στην κατάσταση του 2000 και να μείνουμε οριστικά πλέον εκεί. Ως πόλη και πολίτες οφείλουμε να ασχοληθούμε σοβαρά. Επιτέλους, να προσδιορίσουμε τι πρέπει να κάνουμε και ποιος θα αλλάξει τα πράγματα», δήλωσε ο κ. Κρεστενίτης.

Ο Θερμαϊκός δέχεται ρύπανση από ποτάμια, παντορροϊκά συστήματα, παράνομες συνδέσεις, όχι καλή λειτουργία των άλλων συνδέσεων ή ακόμη και των βιολογικών, που δεν ελέγχονται συστηματικά από την Πολιτεία. «Η εικόνα που έχει ο κόσμος ότι απειλείται το περιβάλλον του είναι αληθινή. Ενα περισσότερο, που λόγω της κρίσης χαλάρωσε και η εγρήγορση», κατέληξε ο καθηγητής.